Δεν αποδεικνύεται ότι ο εθισμός στο φαγητό ευθύνεται για την παχυσαρκία, σύμφωνα με νέα μελέτη
Γράφει η Δάφνη Μπαλαφούτη, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, MSc
Η παρορμητική συμπεριφορά, και όχι ο εθισμός στο φαγητό, μπορεί να σχετίζεται με την εμφάνιση της παχυσαρκίας, σύμφωνα με τα ευρήματα νέας επιστημονικής μελέτης που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό International Journal of Obesity.
Ορισμένοι ερευνητές έχουν κατά καιρούς υποστηρίξει ότι, το φαγητό, ή συγκεκριμένα τρόφιμα ή συστατικά, προκαλούν εθισμό επειδή επιδρούν στα «κέντρα ανταμοιβής» του εγκεφάλου με τρόπο παρόμοιο με εκείνο των εξαρτησιογόνων ουσιών, και ότι, ως συνέπεια, ο εθισμός στο φαγητό είναι υπεύθυνος για την εμφάνιση παχυσαρκίας.
Με βάση τα ευρήματα των ερευνητών Benton και Yang, ωστόσο, οι υποθέσεις αυτές δεν επιβεβαιώνονται. Σύμφωνα με τα ευρήματα της μετα-ανάλυσης 33 σχετικών μελετών, τα άτομα με υπερβολικό σωματικό βάρος δεν έχουν χαμηλά επίπεδα υποδοχέων ντοπαμίνης στα κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου, τα οποία φαίνεται ότι, συνδέονται με το σύνδρομο στέρησης και αποτελούν χαρακτηριστικό των ατόμων με εθισμό σε εξαρτησιογόνες ουσίες.
Πού βασίστηκαν οι ερευνητές;
Προγενέστερες έρευνες υποστηρίζουν ότι, οι εξαρτησιογόνες ουσίες διεγείρουν τόσο πολύ τα κέντρα ανταμοιβής και ευχαρίστησης στον εγκέφαλο μέσω της παραγωγής ντοπαμίνης, που από αντίδραση, ο αριθμός των υποδοχέων της ντοπαμίνης τελικά μειώνεται. Το αποτέλεσμαείναι να απαιτείται όλο και μεγαλύτερη πρόσληψη της εξαρτησιογόνου ουσίας προκειμένουνα γίνει αντιληπτό το ίδιο επίπεδο ανταμοιβής. Χωρίς την αύξηση της προσλαμβανόμενης ποσότητας, το άτομο δεν βιώνει τον ίδιο βαθμό ανταμοιβής/ευχαρίστησης και επέρχεται το «σύνδρομο στέρησης» που χαρακτηρίζεται από δυσάρεστες σωματικές αντιδράσεις όπως ναυτία, μυϊκοί πόνοι, προβλήματα συγκέντρωσης, αϋπνία, άγχος και εφιάλτες. Μάλιστα, έχει βρεθεί και ένα συγκεκριμένο γονίδιο (Taq1A) που συνδέεται με 30-40% λιγότερους υποδοχείς ντοπαμίνης, το ένα από τα δύο αλληλόμορφα (ποικιλίες) του οποίου είναι σύνηθες σε άτομα με εθισμό σε εξαρτησιογόνες ουσίες.
Οι ερευνητές, λοιπόν, θεώρησαν ότι, εάν το φαγητό, ή τα συστατικά του, προκαλούσαν εθισμό, τότε τα παχύσαρκα άτομα θα έπρεπε να έχουν μειωμένους υποδοχείς ντοπαμίνης, καθώς και το συγκεκριμένο αλληλόμορφο του γονιδίου, όπως δηλαδή ισχύει και τα άτομα που είναι εθισμένα σε εξαρτησιογόνες ουσίες.
Η… παρορμητικότητα και όχι ο εθισμός στο φαγητό συνδέεται με την παχυσαρκία
Οι ερευνητές αξιολόγησαν τα αποτελέσματα συνολικά 33 μελετών που διερεύνησαν τη σχέση ανάμεσα στο Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) και το γονίδιο Taq1A που θεωρείται παράγοντας κινδύνου για τον εθισμό σε εξαρτησιογόνες ουσίες. Στην ουσία, προσπάθησαν να κατανοήσουν το κατά πόσο το συγκεκριμένο γονίδιο ήταν πιο συχνό ή όχι στα άτομα με υπερβολικό σωματικό βάρος. Οι ερευνητές κατέληξαν ότι, δεν υπάρχει κάποια στατιστικά σημαντική διαφορά στο ΔΜΣ μεταξύ των ατόμων που είχαν ή δεν είχαν το εν λόγω γονίδιο, επομένως η παχυσαρκία και ο εθισμός σε ουσίες δεν φαίνεται να έχουν κοινό μηχανισμό. Αυτό που φάνηκε σε πολλές μελέτες, από την άλλη, είναι ότι, τα άτομα με το συγκεκριμένο γονίδιο, έχουν μια προδιάθεση για καταστάσεις όπως η αδυναμία να ελέγξουν τη συμπεριφορά τους ή να μάθουν ως συνέπεια της συμπεριφοράς τους, παρορμητικότητα, κ.λπ. και οι οποίες σχετίζονται με το κέντρο του εγκεφάλου που συνδέεται με τον έλεγχο της συμπεριφοράς και τον σχεδιασμό, και όχι τα κέντρα ανταμοιβής και ευχαρίστησης. Αυτό σημαίνει ότι, πρακτικά, αυτά τα άτομα δεν θα μπορούσαν εύκολα να ανταποκριθούν στην προσπάθεια μείωσης της πρόσληψης τροφής.
Μύθος ο εθισμός στο φαγητό;
Πολλοί από εμάς απολαμβάνουμετο φαγητό ή συγκεκριμένα τρόφιμα και ροφήματα επειδή αγαπάμε τη γεύση τους. Αυτό όμωςδεν σημαίνει ότι είμαστε «εθισμένοι» σε αυτά.Όπως δείχνουν τα δεδομένα, το γεγονός ότι ορισμένα τρόφιμα μπορεί να διεγείρουν τα «κέντρα ανταμοιβής» του εγκεφάλου, κάνοντάς μας να νιώσουμε ευχαρίστηση, είναι κάτι φυσιολογικό, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τη μουσική και την άσκηση.
Αυτό που πρέπει πάντοτε να θυμόμαστε είναι ότι, ορισμένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της υγιεινής διατροφής είναι η ποικιλία και το μέτρο, και ότι, εφόσον το θέλουμε, μπορούμε να εντάξουμε τα τρόφιμα και ροφήματα που μας ευχαριστούν, αλλά πάντοτε με μέτρο και στα πλαίσια ενός συνολικότερα ισορροπημένου τρόπου ζωής.
Πηγή:
• D Benton and HA Young. A meta-analysis of the relationship between brain dopamine receptors and obesity: a matter of changes in behavior rather than food addiction? Int J Obes (Lond). 2016 Mar;40Suppl 1:S12-21.